Năm 2017, thực hiện quy hoạch điều chỉnh cục bộ lô đất A1, A2 thuộc quy hoạch điều chỉnh khu tự xây đồi UBND phường Bãi Cháy (TP Hạ Long), hộ bà Lê Thị Phương bị thu hồi 86,8m2 đất ở thuộc thửa 89/124/BĐĐC phường Bãi Cháy. UBND TP Hạ Long đã lập và phê duyệt phương án bồi thường bằng tiền đối với diện tích đất ở thu hồi của hộ bà Phương. Không đồng ý, bà Phương khiếu nại đề nghị bồi thường bằng đất ở đối với diện tích đất ở bị thu hồi.
Theo xác minh của Sở TN&MT, hộ bà Lê Thị Phương quản lý, sử dụng thửa đất 89/124/BĐĐC phường Bãi Cháy đã được cấp GCNQSDĐ với diện tích 86,8m2 đất ở; diện tích ngoài giấy cấp là 46,2m2. Thửa đất này do bà Phương nhận chuyển nhượng nhà, đất của hộ bà Vũ Thị Thắng. Hiện trạng trên đất có nhà cấp 4 đã xuống cấp không thể ở được, đến tháng 5/2017, bà Phương cho, tặng con gái là Phạm Thị Hương nhà đất nêu trên (thời điểm sau khi có thông báo thu hồi đất thực hiện dự án trên).
Theo quy định tại Điều 18 Quyết định số 3000/2017/QĐ-UBND của UBND tỉnh, thì hộ bà Phương không được bố trí tái định cư mặc dù bị thu hồi hết đất ở và không có đất ở, nhà ở nào khác trên địa bàn phường Bãi Cháy, vì hộ bà Phương không ở trên thửa đất bị thu hồi và không phải di chuyển chỗ ở (bà Phương có đất ở, nhà ở và thường trú tại phường Hùng Thắng).
Tuy nhiên, theo điểm a, khoản 1, Điều 79 Luật đất đai 2013 quy định bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở, thì trường hợp không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì nhà nước bồi thường bằng tiền.
Tương tự, tại điểm a, khoản 1, Điều 6 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP và Điều 6 Quyết định số 3000/2017/QĐ-UBND cũng quy định trường hợp thu hồi hết đất ở hoặc phần diện tích đất ở còn lại sau thu hồi không đủ điều kiện để ở theo quy định của UBND cấp tỉnh mà hộ gia đình, cá nhân không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất ở thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở tái định cư.
Căn cứ các quy định trên thì việc bà Phương khiếu nại được bồi thường bằng đất là có cơ sở.
Tuy nhiên, theo Điều 74 Luật Đất đai 2013 quy định về nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất, trong đó quy định việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất...
Trên thực tế, quỹ đất ở dành cho việc bố trí tái định cư trong khu vực trung tâm của TP Hạ Long không đáp ứng được cho các nhu cầu tái định cư chính đáng của người có đất bị thu hồi, vì vậy việc UBND TP Hạ Long xác định không có đất để bồi thường bằng đất của hộ bà Phương mà phải bồi thường bằng tiền là căn cứ theo quy định của pháp luật và căn cứ vào tình hình quỹ đất ở hiện có của địa phương.
Tại buổi đối thoại ngày 20/7/2020 do lãnh đạo Sở TN&MT chủ trì, đại diện UBND TP Hạ Long có ý kiến trong trường hợp hộ bà Phương được UBND tỉnh quyết định bồi thường bằng đất, thành phố đề xuất vị trí ô đất bồi thường cho hộ bà Phương tại khu tái định cư tiểu dự án đường sắt Phả Lại - Hạ Long tại phường Đại Yên. Bà Phương không đồng tình và có ý kiến được bồi thường bằng đất ở tại vị trí dự án đã thu hồi đất của gia đình bà.
Trên cơ sở hồ sơ tài liệu, kết quả xác minh, làm việc với các bên, căn cứ các quy định pháp luật, tỉnh nhận định hộ bà Phương được bồi thường bằng đất ở. Tuy nhiên, hiện tại quỹ đất ở trong các khu vực trung tâm của TP Hạ Long không đáp ứng được nhu cầu tái định cư và việc bồi thường bằng đất ở tại chỗ cho tất cả các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất có đủ điều kiện được tái định cư và được bồi thường bằng đất ở. Vì vậy, việc UBND thành phố đề xuất bồi thường bằng đất ở tại vị trí quy hoạch khác trong thành phố là có cơ sở và đúng quy định.
